Wat is voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren?

Voorkamerfibrillatie, boezemfibrilleren, atriumfibrillatie of kortweg VKF, is de meest voorkomende hartritmestoornis en wordt gekenmerkt door zijn onregelmatig en vaak versnelde hartritme.
Wanneer VKF niet behandeld wordt, verhoogt de kans op een paar ernstige aandoeningen zoals beroertes, hartfalen, diabetes, hoge bloeddruk en dementie. Een tijdige diagnose en behandeling kunnen dus van levensbelang zijn.

Het hart en het hartritme

Je hart is een holle spier met als taak je weefsels en organen van zuurstof te voorzien. Dit doet je hart door zuurstofrijk bloed rond te pompen door ons lichaam. Bij een gezonde volwassen persoon klopt het hart zo’n 60 tot 100 keer per minuut in een regelmatig ritme.

Die samentrekkingen van het hart worden geïnitieerd door elektrische stroompjes. Het elektrisch signaal ontstaat in een groepje cellen bovenaan de rechter voorkamer, de zgn. sinusknoop. De sinusknoop stuurt een elektrisch signaal uit dat ervoor zorgt dat de voorkamers of atria samentrekken. Vervolgens loopt het elektrisch signaal door naar de zone waar de voorkamers en kamers samenkomen, waar het door de atrioventriculaire knoop stroomt. Het signaal gaat verder en zorgt nu ook voor het samentrekken van de kamers of ventrikels.

Wat is voorkamerfibrillatie?

Voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren is een hartritmestoornis die zorgt voor een onregelmatige en vaak versnelde hartslag. Bij VKF is het elektrisch systeem ter hoogte van het hart verstoord. Normaal vuurt de sinusknoop op een regelmatig ritme elektrische signalen af. Bij VKF patiënten ontstaan die elektrische signalen ook op andere plaatsen in het hart, wat resulteert in een chaos van elektrische stroompjes. Door deze chaotische elektrische activiteit gaan de voorkamers niet krachtig samentrekken, maar “fibrilleren” of trillen (vandaar de naam voorkamerfibrillatie dus) en dit tot wel 400 trillingen per minuut. Bij voorkamerfibrillatie kan je hartslag in rust oplopen tot 150-200 (onregelmatige) slagen per minuut. 

Voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren is één van de meest voorkomende hartritmestoornissen. En hoe ouder we worden, hoe groter het risico op voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren. Ben je ouder dan 40, dan heb je 1 kans op 4 om ooit VKF te krijgen. En dat risico stijgt het felst eens je de 65 voorbij bent. 

Een belangrijk kenmerk van VKF is dat het kan komen en gaan. Bij sommigen komt VKF voor in episodes die enkele minuten tot enkele uren kunnen aanhouden en dan plots weer verdwijnen. Anderen hebben er slechts enkele keren per jaar last van, weer anderen hebben het zelfs permanent. Het wispelturige karakter van VKF zorgt ervoor dat het stellen van de juiste diagnose niet altijd makkelijk is.

Verschillende soorten voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren

Voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren kan voorkomen in verschillende varianten: 

• Paroxysmale VKF: Episodes van voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren komen en gaan. Vaak voelen patiënten in deze fase helemaal geen symptomen. Episodes variëren van slechts enkele minuten tot een week. 
• Persistente VKF: Met dit type van voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren keert je hartritme niet meer vanzelf terug naar een regelmatig ritme (episodes duren minimaal een week). Je hebt een medische behandeling (elektroshock of medicatie) nodig om je hartritme terug te normaliseren en/of om eventuele symptomen te laten verdwijnen.
• Permanente VKF: Met dit type van VKF heeft de arts al geprobeerd om het ritme van je hart opnieuw te normaliseren, maar zonder succes. Je hebt dan blijvende VKF. Mocht je symptomen ervaren zal je arts deze proberen te behandelen, maar de hartritmestoornis zelf kan niet verholpen worden.

Als dit niet behandeld wordt, kunnen patiënten evolueren van paroxysmale VKF naar permanente VKF. Waar misschien in eerste instantie VKF zich enkel een paar minuten om de paar maanden manifesteerde, kan dit evolueren naar een blijvend probleem.

Wanneer je wel symptomen ervaart zijn dit vaak de volgende:

• Hartkloppingen of palpitaties: het gevoel van een versnelde hartslag, een oncomfortabel of onregelmatig hartritme of een “flip-flop” gevoel in de borstkas.
• Algemene vermoeidheid en zwakte
• Verminderd inspanningsvermogen
• Duizeligheid of zweverig gevoel
• Verwardheid
• Kortademigheid
• Pijn op de borst

Risicofactoren

Bepaalde factoren kunnen uw risico op VKF vergroten. Bijvoorbeeld:

• Leeftijd: Hoe ouder je wordt, hoe groter het risico op VKF
• Hartaandoeningen: Personen met een hartklepprobleem, aangeboren hartafwijking, hartfalen, kransslagaderproblemen of een voorgeschiedenis van hartinfarcten of hartchirurgie hebben een verhoogd risico op voorkamerfibrillatie.
• Hoge bloeddruk: Verhoogde bloeddruk, zeker in het geval dat deze niet goed onder controle is, kan het risico op VKF vergroten.
• Andere chronische aandoeningen: Mensen met specifieke chronische aandoeningen zoals schildklierproblemen, slaapapneu, metabool syndroom, diabetes, chronisch nierlijden of een longaandoening hebben een verhoogd risico op VKF.
• Alcohol: Alcohol kan episodes van VKF uitlokken. 
• Obesitas: Personen met overgewicht hebben een verhoogd risico op VKF.
• Familiale voorgeschiedenis: Een verhoogd risico op VKF is aanwezig in sommige families.

Wat maakt voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren zo gevaarlijk:

Doordat de voorkamers zeer snel (tot wel 400 keer per minuut) trillen, wordt hun normale pompfunctie verstoord. Hierdoor stroomt het bloed minder goed door naar de kamers en blijft een deeltje zelfs stilstaan in het hart. Dat verhoogt de kans op bloedklonters, bloed dat niet beweegt stolt namelijk snel. Deze bloedklonters kunnen loskomen en in de bloedsomloop meegevoerd worden. Komen ze vast te zitten in het lichaam dan spreekt men van een embolie. Zo veroorzaakt een bloedklonter die in de longen vast komt te zitten bijvoorbeeld een longembolie. Maar een embolie kan ook de bloedtoevoer naar andere organen beperken of afsluiten (bv. nier, darmen). 

Wanneer een bloedklonter in de hersenen terechtkomt, wordt er een deel van de hersenen afgesloten van zuurstof. Dat noemen we een beroerte of een herseninfart (CVA of cerebrovasculair accident). Deze laatste is de meest gevreesde verwikkeling van VKF aangezien ze levensbedreigend kan zijn en kan leiden tot verlamming en/of uitval van de spraak tot gevolg kan hebben.

Diagnose en behandeling

Gelukkig hoeft het helemaal niet zover te komen. Door tijdige detectie en een correcte behandeling kunnen beroertes als gevolg van voorkamerfibrillatie vermeden worden. 

De diagnose:

Een diagnose kan eenvoudig gesteld worden via een electrocardiogram (ECG) of met een PPG meting (zoals die van de FibriCheck-app). Om een ECG uit  te voeren heb je enige medische achtergrond nodig, een PPG meting kan iedereen uitvoeren. Toch is het niet altijd makkelijk om VKF op te sporen.
Heb jij last van VKF episodes die komen en gaan, dan bestaat de kans dat die worden gemist tijdens een onderzoek, gewoonweg omdat het ritme tijdens het onderzoek, wat een momentopname is, wel normaal kan zijn. Oplossingen als die van FibriCheck (die gebruik maken van een PPG-meting) verhogen de kans op tijdige detectie aanzienlijk omdat je zelf thuis dagelijks kan checken en extra metingen kan uitvoeren wanneer je symptomen voelt. 

Behandeling:

De behandeling van voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren bestaat uit verschillende aspecten:

• Frequentiecontrole: Frequentiecontrole richt zich op het vertragen van het te snelle hartritme.
• Ritmecontrole: Wanneer patiënten nog steeds symptomen ervaren na het controleren van de hartslag (frequentiecontrole), proberen artsen hartritme te normaliseren.
• Preventie van beroertes. Het voorkomen van de vorming van bloedklonters in  het hart.
• Behandelen van andere medische aandoeningen die de voorkamerfibrillatie doen ontstaan of verergeren.

Frequentiecontrole

Bij frequentiecontrole richt men zich op het vertragen van een te snelle hartslag waardoor de pompfunctie van het hart efficiënter wordt en de symptomen van de patiënt zullen verminderen of verdwijnen. 

Frequentiecontrole kan gebeuren met behulp van geneesmiddelen zoals bètablokkers, calciumantagonisten of digoxine. Wanneer het ritme bij een patiënt niet genormaliseerd kan worden is frequentiecontrole het primaire doel van de behandeling.

Ritmecontrole

Het doel van ritmecontrole is het proberen herstellen en nadien ook behouden van het normale, regelmatige hartritme. Het herstellen van het normale sinusritme wordt cardioversie genoemd. Dit kan gebeuren door het toedienen van geneesmiddelen (anti-aritmica) of door het toedienen van een elektrische stroomstoot. De kans op een succesvolle cardioversie is echter moeilijk voorspelbaar en is het grootst bij jonge patiënten, wanneer VKF nog niet lang aanwezig is (uren tot enkele dagen) en als er geen andere hartproblemen zijn. 

Om het normale hartritme te behouden na een succesvolle cardioversie, krijgen patiënten achteraf vaak een onderhoudsbehandeling met ‘anti-aritmica’ voorgeschreven. 

Heeft de cardioversie niet het gewenste resultaat of blijft de VKF regelmatig terugkeren, dan kan de cardioloog een ablatie voorstellen. Bij deze operatieve techniek blokkeert de arts de elektrische prikkels die het hartritme verstoren. Dit gebeurt door het verbranden of bevriezen van het stukje van het hart waar de verstoorde prikkels ontstaan of doorlopen. Het littekenweefsel dat hierbij gevormd wordt blokkeert de geleiding van de elektrische prikkels.

Beroertepreventie

Om het risico op de vorming van bloedklonters en beroertes te voorkomen, kunnen bloedverdunners worden voorgeschreven aan VKF-patiënten. Bloedverdunners of anticoagulantia verkleinen het risico op de vorming van bloedklonters door het bloed te verdunnen. Maar deze medicijnen verhogen ook de kans op bloedingen. Dokters moeten daarom voor elke individuele patiënt de risico’s en voordelen tegen elkaar afwegen, voor ze anticoagulantia voorschrijven.

Aanpak van versterkende risicofactoren / comorbiditeit

Een gezonde levensstijl is ook belangrijk bij de behandeling van VKF. Andere onderliggende problemen, vermoedelijke oorzaken van VKF en risicofactoren in de ontwikkeling en instandhouding van VKF moeten aangepakt worden. 

Hoe doe je dat? 

• Het onder controle houden en behandelen van hoge bloeddruk (hypertensie);
• Het behandelen en onder controle houden van diabetes;
• Streven naar een gezond gewicht;
• Stoppen met roken;
• Beperken van de consumptie van alcohol, cafeïne en andere stimulantia;
• Aanpakken van onderliggende problemen als andere hartaandoeningen, longziekten, chronische nierinsufficiëntie, schildklierproblemen, slaapapneu, infecties… ;
• Voldoende fysieke activiteit zoals wandelen. Let op: doorgedreven duursporten (roeien, hardlopen, fietsen…) kunnen leiden tot ritmestoornissen; 
• Correct opvolgen van de voorgeschreven medicatieschema.