Waarom de overschakeling naar winteruur en zomeruur minder onschuldig is dan je denkt

We hebben er allemaal wel wat last van. De overschakeling naar het winteruur en zomeruur is even wennen. Dat uurtje verschil in ons dagelijks ritme heeft namelijk een effect op onze interne klok. Volgens wetenschappelijk onderzoek zelfs meer dan we vermoeden, soms met (blijvende) gevolgen voor ons hart. Toch op beide oren slapen bij de overgang naar winter- of zomertijd? FibriCheck geeft allesbehalve slaapverwekkend advies.

Economische winst = gezondheidsverlies?

Plots is het nog pikdonker als je wakker wordt of vertrek je precies uren later dan gewoonlijk van je werk naar huis. De switch naar het winteruur (laatste zondag van oktober) en zomeruur (laatste zondag van maart) voelt onnatuurlijk aan. En dat is het ook. De ingreep is ingegeven door puur economische motieven.

Al tijdens de industriële revolutie speelde het idee om energie te besparen door langer gebruik te maken van natuurlijk licht. Het was de zware oliecrisis die de Europese Unie in 1977 motiveerde tot effectieve invoering van de wisselende wintertijd en zomertijd. Vandaag verzetten 1,5 miljard mensen in meer dan 70 landen wereldwijd 2 keer per jaar hun klok.¹

Maar wat een besparing op onze energiefactuur zou moeten betekenen (wat nooit bewezen is), blijkt een nachtmerrie voor onze gezondheid.

Letterlijk uit ons ritme

Die 60 minuutjes naar voor of achter op de klok blijken niet altijd zo makkelijk te verteren. Ons bioritme raakt er behoorlijk door … uit z’n ritme. Enkele weken moeilijk in slaap raken? Regelmatig wakker worden ‘s nachts? Een tijdje last hebben van wat aanvoelt als een mini-jetlag? Met een slaapcyclus die wat van slag is, duiken er ook minder aangename neveneffecten op.

Want, au! Ben je tegen een deur gelopen? Liet je een glas vallen? Of botste je in een moment van onoplettendheid tegen je voorganger op weg naar het werk? Onderzoek wijst uit dat je daar niks aan kan doen. Het is allemaal de schuld van je verstoorde bioritme.¹

Je kan er je klok op gelijk zetten dat de week na een omschakeling aanzienlijk meer ongevallen gebeuren op de weg. Ook thuis en op het werk zijn er opvallend meer incidenten door vermoeidheid en concentratieverlies.¹ Een drukke periode voor verzekeringsmaatschappijen dus.

Maar eventuele materiële schade blijkt het minste van je zorgen.

Een verstoord bioritme = een verstoord hartritme?

Meer en meer medische gegevens sijpelen door. Je verstoorde bioritme saboteert niet alleen tijdelijk je concentratie en coördinatie, maar kan ook impact hebben op je bloeddruk en hartritme.¹ Zonder dat je het weet.

Slaapproblemen triggeren hartritmestoornissen. Dat is al langer een bewezen feit. Maar recent wetenschappelijk onderzoek toont een duidelijke link tussen de switch naar wintertijd, zomertijd en hartproblemen.¹ Finse onderzoekers ontdekten dat de risico’s op een beroerte en slaapapneu (waarbij je ademhaling minstens 10 seconden stopt tijdens je slaap) opvallend hoger zijn in de periode na de omschakeling.²

Zomertijd versus wintertijd

Er zijn dus aanzienlijk meer beroertes na omschakeling van de klok. Is daarbij ook een verschil tussen het najaar en het voorjaar? Want het zomeruur lijkt 60 minuten van ons leven te stelen. Maar de wintertijd gunt ons toch net een uurtje extra slaap?

Onderzoek toont aan dat die algemene perceptie niet klopt. In beide gevallen verlies je slaap.³

Want niet alleen je hoeveelheid slaap is belangrijk. Ook de kwaliteit ervan bepaalt of je bent uitgerust of niet. Waar je in de lente fysiek een uur kwijt bent, hakt het als nochtans comfortabel aanvoelende uurverschil in het najaar meedogenloos in op je herstellende diepe slaap. Met hetzelfde resultaat.

Of toch niet helemaal. Als we dieper in de cijfers van de hospitalisaties door beroertes duiken, lijkt vooral het zomeruur de boosdoener. Het uurtje ‘verlies’ in de lente veroorzaakt meer onmiddellijke stress en impliciete gezondheidsproblemen dan het uur ‘winst’ in het najaar.³

Wetenschappers gaan ervan uit dat de effecten van het winteruur meer subtiel, geleidelijker en langduriger spelen. De winter is sowieso traditioneel de periode waarin de meeste hartritmestoornissen geregistreerd worden, omwille van (een gebrek aan) daglicht en koude.³

Het sterke geslacht = ritme-gevoelige geslacht?

Een uitsplitsing in geslacht toont nog meer opvallende cijfers. De economische ingreep blijkt niet genderneutraal. De switch naar wintertijd en zomertijd treft namelijk overduidelijk vooral de vrouwelijke bevolking.³

Is dit hormonaal bepaald? Daarvoor is verder onderzoek nodig. In elk geval blijkt het sterke geslacht significant gevoeliger voor een interruptie van het bioritme. Verzorg jezelf dus extra goed tijdens deze periodes, dames!

Wakkere conclusie

Geen bewezen economische voordelen en overduidelijk bewezen gezondheidseffecten. De conclusie is snel gemaakt. Er gaan al jaren luide stemmen op om de halfjaarlijkse impact op onze (interne) klok definitief te snoozen.

Ook het Europees Parlement is daar uiteindelijk voor gewonnen. Maar alle lidstaten moeten nog wel volgen én tot een consensus komen in welke tijd we verder willen leven: winter- of zomertijd.

En zolang politici blijven debatteren, maken we de overschakeling maar best zo vlot mogelijk voor onszelf. Aan de slag dus!

Tip 1: Maak een geleidelijke overgang naar een nieuw ritme

Hoe je je lichaam kan voorbereiden op een wisselend winter- of zomeruur? Door geleidelijk aan in een nieuw ritme te komen. Stap voor stap. Ga enkele dagen voor de overschakeling telkens een kwartier later/eerder slapen. Op D-day -3 stap je dus 15 minuten later/eerder in bed dan je gebruikelijke uur. Op dag -2 kruip je 30 minuten later/eerder onder de wol en op dag -1 45 minuten later/eerder. Zo werk je geleidelijk toe naar dat verschil van 1 uur.

Extra tip: lig je er eerder in en raak je niet meteen in slaap? Stimuleer dan de aanmaak van slaaphormoon met enkele simpele handelingen. Maak de kamer vroeger duister: sluit gordijnen, steek enkel sfeerverlichting aan en vermijd schermlicht van je smartphone, tablet en computer. Doe ook geen fysieke inspanning meer, maar relax met een goed boek of neem een warm bad. Je lichaam komt daardoor makkelijker in slaapmodus.

Tip 2: Hou het hele jaar door een gezond slaapritme aan

Kamp je voor de switch naar het winter- of zomeruur al met een slaaptekort? Dan hakken de negatieve gevolgen extra hard in op je lijf en verhoog je je gezondheidsrisico’s exponentieel.¹ Probeer daarom het hele jaar door een gezond slaapritme aan te houden. Kruip op tijd onder de wol (liefst elke avond rond dezelfde tijd) en zorg dat je voldoende nachtrust hebt.

Tip 3: Vermijd een beroerte, meet je hartritme

Heeft het wisselende winter- of zomeruur effectief een impact op jouw hartritme? Met FibriCheck weet je het. Meet deze periode (zeker in de eerste week na de overschakeling) enkele keren per dag je hartritme via je smartphone of smartwatch. Binnen een minuut heb je feedback. En kan je het hele jaar door op beide oren slapen. Slaapwel!

Referenties

1. Harrison Y. The impact of daylight saving time on sleep and related behaviours. Sleep Med Rev. 2013 Aug;17(4):285-92.
2. Sipilä JO, Ruuskanen JO, Rautava P, Kytö V. Changes in ischemic stroke occurrence following daylight saving time transitions. Sleep Med. 2016 Nov-Dec;27-28:20-24.
3. Chudow JJ, Dreyfus I, Zaremski L, Mazori AY, Fisher JD, Di Biase L, Romero J, Ferrick KJ, Krumerman A. Changes in atrial fibrillation admissions following daylight saving time transitions. Sleep Med. 2020 May;69:155-158.