Laat stress niet aan je hart komen

Stress maakt vandaag de dag deel uit van ons leven. Zo erg, dat we het zelfs normaal vinden om stress te hebben. Maar is het wel normaal? Want wat is stress precies? Wat doet het met ons lichaam? En hoe reageren we er best op?

Wat is stress? Van lifesaver naar lifetaker

Wat zou je doen als je plots oog in oog staat met een inbreker? Veel tijd om na te denken heb je niet. Dat betekent stress! En maar goed ook. Want het stresshormoon dat je lichaam aanmaakt, maakt je alert, gefocust en klaar voor actie. Vluchten, vechten of ‘bevriezen’? Stress helpt je de cruciale beslissing nemen. Ook in minder levensbedreigende situaties. Voor een publiek tijdens een presentatie bijvoorbeeld, in het drukke stadsverkeer, of oog in oog met je tegenstander(s) op het sportveld.

Eigenlijk is stress een heel natuurlijke, gezonde reactie van je lichaam. Maar o wee als de druk té groot is om zomaar te verwerken of als de spanning té lang aanhoudt. Bij aanhoudende relatieproblemen bijvoorbeeld. Of bij onzekerheden over je gezondheid, je financiële situatie of je job.

Als je voelt weinig of geen controle te hebben over een situatie en er onvoldoende ruimte is voor herstel, dan wordt de situatie ongezond. Ook de meest stevige rotsen kunnen langzaam eroderen door stromend water. Zo is het ook met ons lichaam.

Extreme of aanhoudende stress-levels ontregelen ons immuunsysteem helemaal. Ons lichaam gaat in dat geval voor langere tijd in overlevingsmodus wat een negatieve impact heeft op ons lichaam.¹

Hoe ontstaat stress?

Stress is een veelzijdig beestje en manifesteert zich op diverse manieren. Je ervaart acute stress wanneer je plots in een noodsituatie terecht komt. Die kan mentaal zijn (help, ik vergat mijn portefeuille thuis!) of fysiek (je bent betrokken in een verkeersongeval).

Maar stress kan ook naar een chronische toestand evolueren. Daarbij is er dikwijls zelfs niet 1 duidelijk aanwijsbare oorzaak.

Langdurige lichamelijke en mentale ongemakken, dagelijkse beslommeringen of een gebrek aan routine hebben ook een impact. Door de drukte van elke dag, werk, school, hobby’s, sport en hoge verwachtingen staat ons mentaal het water dikwijls aan de lippen. Met de nodige gevolgen voor ons lichaam.¹

Gezocht: stressbestendigheid

Stress heeft ook een persoonlijk kantje. Het werkt namelijk in 2 richtingen. Niet alleen acute of aanhoudende spanning bepaalt hoe we ons voelen, ook onze persoonlijke weerbaarheid speelt een rol. Voel je je goed in je vel? Dan kan je de hele wereld aan.

Maar kijk uit voor momenten waarop je minder weerbaar bent. Dan kan stress venijnig knabbelen aan je energie en je gemoedstoestand. Stress slaat ook heviger toe bij perfectionisten, gedreven en competitief ingestelde personen die zichzelf nog eens extra persoonlijke druk opleggen. Alsof de externe maatschappelijke druk vandaag de dag al niet genoeg is.¹

Stressbestendigheid is in de dagelijkse drukte dan ook een waardevolle eigenschap. Check maar hoe deze ‘kwaliteit’ in nagenoeg elke vacature opduikt, ongeacht de functie. Uitgebreid wetenschappelijk onderzoek bewijst onweerlegbaar de link tussen werkstress en cardiovasculaire aandoeningen. Man of vrouw, jong of oud, op de werkvloer of op directieniveau: maakt niet uit. Iedereen is een potentieel slachtoffer. Stress is niet kieskeurig.²

Hoe die werkspanningen dan precies ontstaan? Onderzoek toont aan dat lange werkdagen (meer dan 55 uur per week versus de standaard 40 uur), voortdurend wisselende shiften, werken in de nachtploeg maar ook de jobinhoud, zware verantwoordelijkheden, onvoldoende erkenning en jobonzekerheid genadeloos inhakken op je weerbaarheid.²

Symptomen: hoe herken je stress?

Sta je onder (teveel) druk? Je lichaam reageert divers. Dit zijn mogelijke alarmsignalen die kunnen wijzen op stress.¹

• Je voelt je hart bonzen in je lijf.
• Je ademt snel.
• Je hebt aanhoudende hoofdpijn.
• Je spieren voelen pijnlijk aan.
• Je bent soms duizelig.
• Je ledematen beven of trillen.
• Je barst bij momenten in zweten uit.
• Je hebt een aanhoudende drang om te eten, of krijgt net geen hap door je keel.
• Je raakt moeilijk in slaap en/of ligt ‘s nachts uren wakker.
• Je bent vermoeid.
• Je bent rusteloos en piekert veel.

Negeer deze symptomen niet. Want naast deze ‘voelbare’ aspecten, richt stress ook intern onzichtbare ravage aan. Niet toevallig zijn veel van bovenstaande symptomen dezelfde dan die van hartritmestoornissen als voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren.

Stress: hard voor je hart

Je hart en stress: ze reageren niet goed samen. Eenmaal er stress in het spel is, slaat je hartslag op hol, schiet je bloeddruk omhoog, veroorzaken stresshormonen aderverkalking, …. Een gedroomde basis voor alle mogelijke hartproblemen.

Stress verdient al lang een vooraanstaande plek in het rijtje van traditionele risicofactoren voor cardiovasculaire aandoeningen (naast leeftijd, genetische belasting, obesitas, hoge cholesterol, hoge bloeddruk en diabetes). Maar ook voor hartritmestoornissen zoals voorkamerfibrillatie of boezemfibrilleren en zelfs in geval van beroertes stapelen de wetenschappelijke bewijzen tegen stress zich meer en meer op.¹

Stress speelt bovendien een dubieuze dubbelrol. Emotionele spanningen kunnen niet alleen een startende vonk voor cardiovasculaire aandoeningen zijn. Stress fungeert ook als enthousiaste katalysator die de vlam hevig in de pan kan zetten. Bestaande aandoeningen verergeren beduidend onder invloed van stress. En hoe moeilijk is het om ongezonde gewoontes te vermijden (roken, emo-eten, alcohol) als je onder spanning staat en (even) je zorgen wil vergeten?³

Mission (im)possible: weg met stress

Mede door onze ervaringen met corona staat gezondheid hoog op onze lijst. En toch blijft het aartsmoeilijk om foute gewoontes aan te pakken. Brits cardioloog Dr. Sanjay Gupta ziet het elke dag in zijn praktijk. Het is dikwijls pas na een hartaanval of een beroerte dat we de levensnoodzakelijke switch maken. Laat het zover niet komen. Als ervaringsdeskundige geeft dokter Gupta enkele verrassende (want jawel: niet-medische) tips om stress aan te pakken.⁴

Stap 1: Reduceer stress: maak je leven eenvoudig(er)

Multitasken werd lange tijd gezien als symbool van succes. Tot we erbij neervielen. Tijd dus voor een nieuwe mindset. En die kan je concreet realiseren door kleine dingen:

• Weg met onrealistische todo-lijstjes. Alsmaar meer ballen in de lucht houden, is uitputtend. Focus je op 1 taak tegelijk en werk die af. Komt er iets dringend tussen? Plan je dag niet overvol, maar verschuif andere taken gewoon.
• Baken werk en privé goed af. Toegegeven, dat is minder eenvoudig bij thuiswerk. Maar zorg daar tenminste voor een fysieke scheiding: reserveer een ruimte enkel voor je werk, zet meldingen van je smartphone uit en berg je laptop op na een werkdag.
• Lijken onverwachte dingen altijd maar vrije tijd op te slorpen? Plan dan momenten in je agenda in voor ontspanning, sport en leuke momenten met familie en vrienden en respecteer die tijd ook zoals een echte afspraak.

Stap 2: Verhoog je weerbaarheid: investeer niet in dingen, maar in ervaringen met vrienden en familie

Heb je die nieuwe outfit, snelle wagen of grote woning echt nodig? Op het einde van de dag (en van je leven) zijn het niet materiële dingen, maar ervaringen die je gelukkig maken. Maak bewust tijd voor familie en vrienden. Ga langs bij je ouders, speel mee met je kinderen, palm de keuken in maak samen pizza, trek er voor een picknick op uit op de fiets. Die onvergetelijke ervaringen zijn een bron van energie.

Een leuker leven met hartverwarmende momenten, helemaal op doktersvoorschrift dus. Daar kan je toch niet tegenop?

Referenties

1. Dimsdale JE. Psychological stress and cardiovascular disease, J Am Coll Cardiol, 2008, doi:10.1016/j.jacc.2007.12.024.
2. Kivimäki M, Kawachi I. Work Stress as a Risk Factor for Cardiovascular Disease. Curr Cardiol Rep. 2015. doi: 10.1007/s11886-015-0630-8.
3. Herrmann-Lingen C, Wachter R. Psychological stress and incidence of atrial fibrillation. Eur J Prev Cardiol. 2020. doi: 10.1177/2047487319898022.
4. Dr. Sanjay Gupta. York Cardiology. Geraadpleegd op https://www.youtube.com/watch?v=p49-vxexVFE